Abdullah Tukay
(Arca, 26.4.1886 -15.4.1913)
Tatar halk şairi Abdullah Tukay (Abdullah Mehemmet Arif oğlu Tukayev) 26 Nisan 1886'da Kazan bölgesi Menger ili Kuşlavıç köyünde (şimdiki Tataristan Cumhuriyeti Arca bölgesi) doğdu. Küçükken yetim kaldı. Elden ele dolaşarak çocukluğunu Sasna, Üçili, Kırlay köylerinde geçirdi, ilk öğretimini Kırlay köyü medresesinde aldı.
1895 yılından sonra Uralsk (Cayık) şehrinde akrabalarının yanında aile terbiyesi gördü. Burada Mutiullah medresesinde okudu. Yine o sırada medresenin yanındaki Rus sınıfına da gitti. Orada Tatar edebiyatı ile halk edebiyatını incelikleriyle öğrendi, Arap, Fars, Türk, Rus ve diğer halkların edebiyatları, Şark ve Garb medeniyetleri ile tanıştı. Şark felsefesi ile aruz teorisini Mutiullah Hazretin kendisinden öğrendi. Türk ceditçisi, göçmen Abdül-veli onu Türk ve Fransız edebiyatları ile tanıştırdı. Tukay daha sonra Abdülveli için "dünyayı tanımak için gözümü açan kişi demiştir. Tukay medresede okurken şiirler yazmaya başladı. 1905 yılının başında Sosyal-Demokratlar organı olan Uralets gazetesine
mürettip olarak girdi. Şehirde cereyan eden ihtilâl hareketlerine de iştirak etti. Kâmil Muti'nin çıkardığı Fikir, El-Asrü'1-Cedit gazetelerinde, Uklar jurnalında faal olarak çalıştı. Bu organların hem mürettibi, hem musahhihi, hem yazarlarından birisi, hem de redaktörü idi. Cayık'ta Tukay'ın şairliği ve yazarlığı gelişti, şöhreti bütün Rusya'ya yayıldı.
Tukay, 1907 yılının güzünde Kazan'a döndü. O zamanki edebî-medenî muhitin merkezinde olgunlaştı. A. Kemal ile birlikte Yesin (Şimşek), Yalt-Yult dergilerini çıkardı, El-Islah gazetesinde sık sık yazdı. Şiir ve tenkid makalelerinde kendi devrinin siyasî, medenî, edebî meselelerini tartıştı, Tatar halkının sevgili şâiri oldu.
15 Nisan 1913 tarihinde Kılyaçkin (Kileçkin) hastahanesinde tüberküloz hastalığından vefat etti.
A. Tukay'ı bütün Türk halkları kendilerine ya kın bildiler. Onun şiirleri dünyanın pek çok dillerine tercüme edildi. Doğumunun 100. Yılı münasebeti ile Birleşmiş Milletler topluluğu (UNESCO)
ÜZ-ÜZİME
Tiliym bulırga min insani gali, Tili künlim tegali bittevali. Küfiil birlen soyam behtin Tatarnm, Kürirge canlılık vaktin Tatarnın. Tatar behti öçin min can atarmın: Tatar bit min, üzim de çın Tatarmın. Hisapsız küp minim milletke vegdem, Kırılmas mı vavı, vallahi eglem?
KENDÎ KENDİME
istiyorum olmayı büyük insan, Diliyor gönlüm yüksekleri. Gönülden severim bahtını Tatar'ın, Görmek için canlılık vaktini Tatar'ın. Tatar'ın bahtı için can atarım: Tatarım ben, kendim de saf Tatarım. Pek çoktur benim millete vaadim, Düşmez mi vavı, vallahü âlem?*
No comments:
Post a Comment